Entrevistas 2022
Asoc. Cult. "Segredos de Pantón"
Noite de San Xoán.
Durante o franquismo pola "Campaña Nacional de Alfabetización e Promoción Cultural de Adultos" creáronse as chamadas "Pequenas Universidades". Así fundáronse en todo o Estado Español 3.474 destas institucións por tódalas provincias.
Nesta institución o seu cometido principal era axudar para que as mulleres e homes maiores de 14 anos puideran optar ao Certificado de Estudos Primarios. A maiores neste establecemento organizaban diferentes charlas a cargos de médicos, sindicalistas e mesmo curas.
Costumes desta noite máxica.
A noite de San Xoán recóllense nove claes de flores diferentes, entre as que non poden faltar a de sabugueiro, e tamén déixase un chisquiño de ruda. Unha vez recollidas, bótanse nunha baldeta con auga e déixanse ao serán da noite. Á amañecida, antes da saída do sol, lévanse pra casa, cólanse e gárdase a auga para todo o ano, pois non hai medo de que podreza. Disque é moi boa para chagas, úlceras e enfermidades da pel en xeral.
Ca mesma auga un pode lavarse a auga con ela cando o sol saia, e así terá todo o ano a cara fresca.
Outro rito que pode facerse na noite de San Xoán antes que saia o sol, a auga de sete fontes. Esta tamén pode gardarse todo o ano. Seica é moi boa esta auga para a afonía e curalo bocio. E se é de trece fontes, é moi boa pra a reuma.
Fonte no lugar de Marce.
Meigas e mouras nesta data.
Nesta data contan que xunto ao San Silvestre é cando as meigas andan por fóra e preparan as falcatruadas que van facer polo que resta de ano. Mais tamén hai espazo no San Xoán pras mouras.
Existía a crenza que para curala sarna non había mellor remedio ca andar aos emborcallóns pola herba co orballo ao amencer de San Xoán. Seica as meigas nesta noite andiveran a emborcallarse nela.
Nesta data tamén cóntase que as meigas aproveitaban para castigar aquelas casas ou lugares onde eran agaraviadas cun enxameo de moscas. Así contrarrestrando, dicíase este refrán:
Vaite, mosca condenada,
que te mandaron as meigas;
pois, nós temos a San Xoán
pra que el nos libre delas.
Recorte do xornal "El Progreso" do 8 de febreiro de 1966.
Bibliografía.
- Artigo "Haciendo memoria: Las Universidades Populares en España" por Pedro L. Moreno Martínez.
- Notas de prensa do xornal lugués "El Progreso", consultadas no portal "Galiciana".